Anna Memorata, ur. między 1612 a 1615 w Łożebnicy niedaleko Leszna, zm. ok. 1645, poetka pochodzenia czeskiego pisząca po łacinie, córka pastora i kaznodziei braci czeskich w Lesznie, Andrzeja Jakuba Memoratusa, absolwenta gimnazjum w Gdańsku, filozofa i fizyka. Jej przodkowie emigrowali z Czech do Wielkopolski w połowie XVI wieku, w pierwszej fali uchodźstwa braci czeskich przed prześladowaniami na tle religijnym. Życie i twórczość Memoraty przypadły na okres rozkwitu ośrodka leszczyńskiego, od dawna przyjaznego innowiercom. W 1628 przybył tu z liczną grupą współwyznawców inny czeski uchodźca, który miał się na trwałe wpisać w dzieje polskiej pedagogiki – Jan Amos Komeński, od 1635 roku rektor leszczyńskiej szkoły, gdzie uzdolniona i wspierana w swoich aspiracjach przez ojca Anna uczyła się między innymi łaciny, greki, retoryki i niemieckiego. Pisywała, jak ówcześnie wypadało, wiersze panegiryczne i okolicznościowe, jako jedyna kobieta uczestnicząc w życiu literackim wielonarodowościowego środowiska poetów, takich m.in. jak Johann Heermann, Jan Jonston, Samuel Specht, Jonas Scultetus i – przede wszystkim – Christian Teodor Schosser, wielbiciel jej poetyckiego talentu, który swój podziw wyrażał między innymi w wyszukanych łacińskich odach. Owi siedemnastowieczni ludzie pióra nie ograniczali się przy tym tylko do pisania wierszy, wykonując rozmaite użyteczne profesje (prawnik, lekarz itp.) i pełniąc obywatelską powinność jako członkowie lokalnych władz.

Anna Memorata podpisywała swoje utwory jako „Virgo Polona” – dziewica polska – a pod konwencjonalną retoryką dosłuchać się w nich można głosu młodziutkiej dziewczyny dumnej ze swych niezwykłych osiągnięć, lecz zawsze świadomej, iż dumę tę trzeba skrywać pod toposem skromności. W wierszu do Samuela Spechta pisze:

Czy mam w swych wierszach jakąś moc,

Samuelu, przez aońskie chóry wielbiony?

Wiele słów układam, przemyślawszy wiersz,

i dają słodki dźwięk struny pięknie brzmiące.

„Trzeba, żeby ubogie były me rymy” – zważ dobrze,

co odpowiada młodziutka muza.

Patrz nie tyle na imię, co na wiersze, poeto uczony.

Mnie nie poiły aońskie nimfy,

więc talent się spala w pustej pieśni.

Dlaczegom więc nazwana dziesiątą albo pierwszą muzą?

Niech mi daruje Apollo te wiersze, błagam.

przeł. Z.Kadłubek i D.Rott (cyt. za Partyka 2004: 90)

Uderzająca (i ujmująca) jest w tym liryku duża samowiedza poetycka, świadomość – chyba autentyczna – własnych braków warsztatowych i bezwiedna kokieteria adresowana do kolegi po piórze. O tym, że Anna chyba istotnie odznaczała się nie tylko talentem i wybitną umysłowością, ale także sporym urokiem osobistym, świadczyć może spora liczba poświęconych jej wierszowanych laudacji. Johann Heermann, wybitny teolog i duszpasterz kościoła luterańskiego, jeden z takich panegiryków tytułuje „Ad viriginem arte et virtuti cultissimam” – „Dziewicy w sztuce i cnocie najszlachetniejszej”, kończąc go słowami: „Natura obdarzyła cię wspaniałym talentem i wszystko, cokolwiek nadzwyczajnego masz, pracowitość Twa wspanialszym uczyni!” (przeł. B.Tysańska).

Bibliografia[]

Anny Memoraty dziewicy polskiej łacińskie wiersze z lat 1640-1644, zebrał i wydał Teodor Wierzbowski, „Biblioteka Zapomnianych Poetów i Prozaików Polskich XVI-XVIII w.”, Warszawa 1885, z.5;
A. Memorata, „Niech mi daruje Apollo te wiersze”. Wybór poezji, wybór, opracowanie i przekład Z.Kadłubek i D.Rott, Katowice-Pszczyna 1988;
Mirosława Olszewska, 101 kobiet polskich, Warszawa 1988, s. 35-37;
Ursula Phillips, „Piszące białogłowy od średniowiecza do końca XVIII wieku”, w: Grażyna Borkowska, Małgorzata Czermińska, Ursula Phillips, Pisarki polskie od średniowiecza do współczesności. Przewodnik, Gdańsk 2000, s. 11-13;
Joanna Partyka, „Żona wyćwiczona”. Kobieta pisząca w kulturze XVI i XVII wieku, Warszawa 2004, s. 89-90;
Dariusz Rott, Kobiety w siedemnastowiecznym Lesznie – Krystyna Poniatowska i Anna Memorata, „Barok” 1977 nr 2, s. 23-35;
--------------, Bracia czescy w dawnej Polsce. Działalność literacka – teksty – recepcja, Katowice 2002, s. 62-64.

„Varia. Pismo Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Stanisława Grochowiaka w Lesznie

Linki[]

http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent?id=70282&dirids=1

Anna Memorata

Bibliografia[]

Linki[]

Fan Feed