Matka, patriotka, a także pisarka i tłumaczka – tak najkrócej określić można postać Emmy z Kurowskich Puffke. Emma, a dokładnie Emma Aniela Teresa Salomea Kurowska urodziła się 28 listopada 1818 r. w Poznaniu w rodzinie prawnika Stanisława Kostki Kurowskiego (ur. 1775 w Drzewcach) i Marianny z Wronieckich (ur. 1783), którzy pobrali się w 1803 roku w Poznaniu, a zmarli po roku 1840. Dzieciństwo pisarka spędziła w Poznaniu, a następnie przeniosła się do odziedziczonej przez ojca wsi Chaławy w powiecie śremskim. Początkowo kształciła się w domu, pod kierunkiem dwóch starszych sióstr i ojca, a od 1832 w szkole im. Ludwiki (Radziwiłłowej) w Poznaniu.
W roku 1838 w Brodnicy k. Śremu poślubiła sympatyzującego z polskim ruchem narodowym Niemca, dziedzica dóbr Raudchen (Rudna) na Śląsku, Maurycego Adama Puffke i zamieszkała w jego majątku (podawany w biogramach rok 1836 został prawdopodobnie obliczony przez autorów na podstawie wydrukowanej we wspomnieniu pośmiertnym informacji, iż Emma rzekomo W 18 roku życia wyszła za mąż…, podczas gdy w księgach parafii Brodnica odnotowano, że w chwili zawierania małżeństwa miała 20 lat; mąż Adam Mauritius był o 10 lat starszy). Przez pierwsze lata małżeństwa mieszkała w majątku Rudna na Śląsku. Następnie wróciła wraz z mężem do Wielkopolski, gdzie za pieniądze ze sprzedanej Rudny nabyto majątki Lipnicę i Pólko w pow. szamotulskim. Po roku 1848, w wyniku kłopotów finansowych spowodowanych związkiem jej męża z powstaniem, musiała przenieść się z rodziną do Miąskowa w pow. kościańskim (parafia Czerwona Wieś). Miąskowo stało się jej domem na kolejnych 12 lat, które upłynęły jej wśród rozlicznych kłopotów.
Wzmiankuje się, że ze związku Maurycego i Emmy Puffke urodziło się dziewięcioro dzieci, jednak znane są imiona tylko sześciorga: Eugeniusz (ok. 1838-1902), Kamil ( 1 IV 1843–zm. po 1880), Gabriela (17 I 1847-1918), Felicja (22 XII 1849-?), Waleria (1852-1915) i Kazimierz (17 I 1854-15 V 1921). Spośród dziewięciorga dzieci rodziny Puffke synowie Eugeniusz i Kazimierz zajmowali się dziennikarstwem, a córki Gabriela i Waleria także uczestniczyły w życiu literackim Poznania.
Wspomniane już rozliczne kłopoty i to głównie natury finansowej doprowadziły do utraty Miąskowa i poszukiwania przez Emmę nowych sposobów zarobkowania. Po złożeniu egzaminu nauczycielskiego w Poznaniu ok. roku 1862 założyła ona w Kościanie pensję żeńską i szkołę dla przyszłych guwernantek, kierowała nią do momentu zamknięcia tego ośrodka w 1875 roku przez władze pruskie. Wtedy to wróciła do Poznania, gdzie przebywała w latach 1875-80.
Powodem opuszczenia Poznania i wyprowadzki do syna Kamila mieszkającego w powiecie kościańskim była śmierć męża (doktora filozofii) w 1880 roku. Niektórzy utrzymują, że z Poznania wyprowadziła się do Gorzyczek (parafia Czempiń). Jeśli byłoby tak faktycznie, to mieszkałaby tam bardzo krótko, skoro już w lutym 1881 r. wydawała za mąż swą córkę Felicję, nie w parafialnym dla Gorzyczek Czempiniu, lecz w Wyskoci, jak pisała prasa poznańska. Dalsze losy twórczyni stara się zrekonstruować Leonard Dwornik pisząc:
„W tym czasie prawdopodobnie mieszkała już w Rogaczewie (parafia Wyskoć), na co wskazuje zapis w Księdze Chrztów parafii Poniec 1866-1893 (poz. 5 z 1882 r.) gdzie, będąc matką chrzestną urodzonego w Luboni wnuka Kamila (syna Felicji i Jana Kantaków), została wpisana jako Emma Puffke de domo Kurowska - vidua de Rogaczewo ad Wyskoć (wdowa z Rogaczewa koło Wyskoci). Za Rogaczewem przemawia również fakt, że Kamil Puffke nie występuje w opisach pałacu w Gorzyczkach jako właściciel, czyli był prawdopodobnie (jeżeli w ogóle) jedynie rządcą lub administratorem tego majątku, a tacy często zmieniali miejsca pobytu. Od syna Kamila Emma Puffke przeniosła się do Luboni (ówczesny powiat wschowski), gdzie u swej córki - Felicji Kantakowej, spędziła ostatnie lata życia. Mąż Felicji – Jan Kantak był w Luboni prawdopodobnie rządcą (conductor bonoram Lubonia) u ówczesnego właściciela tego majątku - Henryka Morawskiego (1850-1920) - wnuka generała Franciszka Morawskiego.”
Poważna choroba oczu, na którą Emma zapadła rok przed śmiercią uniemożliwiła jej dalszą pracę pisarską. Jak podają księgi parafialne, twórczyni zmarła 17 października 1890 r. w Luboni na zapalenie płuc. 22 października 1890 r. została pochowana na cmentarzu parafialnym w Poniecu, nie w Oporowie, gdyż nie była skoligacona z Morawskimi.
Bodźcem do podjęcia pracy pisarskiej, prócz woli ekspresji twórczej, były potrzeby materialne licznej rodziny. Początek działalności literackiej Emmy Puffkedatuje się na 1861 lub 1862 rok. W Lesznie w roku 1862 wydawała „Światełko. Pisemko poświęcone matkom i dzieciom”. W tym samym roku opublikowała Rozmyślania religijne dla pobożnych niewiast chrześcijańskich, a w następnym zbiór baśni wielkopolskich dla młodzieży. Spod jej pióra wyszły również liczne opowiadania i powieści, jak odznaczona nagrodą PTPN-u powieść Dwaj bracia różnego wychowania. Powieść moralna. Leszno 1864, czy Przygody małego Henryka. Obrazek osnuty na tle historii angielskiej (1864), Tajemnicza szkatułka. Powieść osnuta na prawdziwym wydarzeniu (1874), Zamek nad Czarnym Morzem (1881), Posądzona o kradzież. Powieść osnuta na prawdziwym zdarzeniu (1884), Opowiadanie starego ogrodnika (1885), Polska wiochna w Berlinie (1887) oraz wydana pośmiertnie Panna Jadwiga. Obrazek z niedawnych czasów (1891).
Istotny nurt pisarstwa Puffke stanowiły powieści historyczne i patriotyczne: Krzysztof Żegliski, czyli oswobodzenie Kościana. Powieść historyczna z XVII w. (1877), Konfederaci barscy na Sybirze (1880), Maurycy August Beniowski, jego żywot oraz przygody z czasu pobytu na Kamczatce (1886), Wspomnienia wygnańca Litwina 1806 – 1834 (1887) i Miłość braterska. Powieść historyczna z XV w. (1905).
Emma Puffke jest również autorką około dwudziestu przekładów i przeróbek powiastek umoralniających dla dzieci i dorosłych głównie niemieckiego autora K. Schmida. Tłumaczyła także beletrystykę z francuskiego, angielskiego i czeskiego.
Współpracowała z wieloma, głównie wielkopolskimi, czasopismami, przy czym najdłużej (lata 1881-1887) pisała dla „Dwutygodnika dla kobiet” (potem „Tygodnik Beletrystyczny i Naukowy”), który ogłosił m.in. jej cykl artykułów wstępnych Wieczorne pogadanki starej babuni. Poza tym jej utwory gościły na łamach „Domu Polskiego” (1888), „Dziennika Poznańskiego” (1885, 1888), „Gońca Wielkopolskiego” (1877, 1880-1881, 1884), „Gwiazdki Cieszyńskiej” (1867-1871), „Kuriera Poznańskiego” (1883-1884), „Tygodnika Powieści” (1881-1885) i „Tygodnika Wielkopolskiego” (1874).
Drukowała też artykuły popularyzatorskie, opracowywane zazwyczaj na podstawie publikacji zagranicznych, omawiające zagadnienia z różnych dziedzin, np. moralności, religii, przyrody, geografii, higieny. Wydała także Życiorysy sławnych Polaków (1868) i Fizykę zastosowaną do potrzeb ogółu (1873), nagrodzoną na konkursie Bażyńskiego, a także szkice biograficzne o M. Pogodinie i P. B. Shelleyu.. Niewątpliwie Puffke była pisarka płodną, aczkolwiek artystycznie mało nowatorską. Nie znalazła uznania w oczach ówczesnej krytyki literackiej. Zarówno jej publicystyka jak i utwory beletrystyczne związane były tematami i zagadnieniami głównie z Wielkopolską. Często używała pseudonimów lub kryptonimów, w tym: E. z K.P. , E.P., Wanda Dobrzepolska.
Bibliografia[]
Nowy Korybut. Literatura pozytywizmu i Młodej Polski. Pod red. Z. Szweykowskiego i J. Maciejewskiego, t. 16, Warszawa 1982, s. 485-487.
Polski Słownik Biograficzny. Pod red. E. Rostworowskiego, t. 29, Wrocław 1986, s. 347-348.
L. Dwornik: Puffke z Kurowskich Emma.
Linki[]
http://www.krzemieniewo.net/viewpage.php?page_id=1082
Emma Puffke, Trupia wieża : powieść bułgarska osnuta na życiu Słowian Południowych pod rządem tureckim