Morawska Janina
Jadwiga Janina Dzierżykraj-Morawska z domu Serkowska, urodzona 27 IV 1897 w Charkowie, zmarła 15 X 1970 w Poznaniu. Autorka słuchowisk radiowych i sztuk teatralnych, publicystka. W latach 1952-58 pełniła funkcję kierownika literackiego poznańskiego Teatru Lalki i Aktora (od 1957 pn. Marcinek). Absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim, od 1953 roku wieloletnia współpracowniczka warszawskiej rozgłośni Polskiego Radia, wielokrotna inicjatorka działań amatorskich zespołów teatralnych, autorka sztuk pisanych dla dzieci i młodzieży, scenariuszy dla scen lalkowych oraz adaptacji przedstawień teatralnych.
Córka Władysławy z Frankowskich oraz Stanisława Serkowskiego, lekarza. W wieku dziewiętnastu lat, w 1916 roku, wychodzi za mąż za architekta Franciszka Morawskiego, który wsławia się m.in odbudową poznańskiej katedry. Rok później, w wieku dwudziestu lat, debiutuje jako publicystka. Pisze rozprawę o poetach i poezji, a w 1918 roku zostaje członkinią komitetu redakcyjnego "Pro Arte et Studio". Sławę przynosi jej trzyaktówka Sobowtór, którą w 1932 roku wystawiono w teatrze im. Stanisława Żeromskiego działającym na Żoliborzu w Warszawie, wówczas prowadzonym przez Irenę Solską. Na warszawskiej scenie Sobowtóra wyreżyserował sam Juliusz Osterwa. Później sztuka przetłumaczona została na język francuski i emitowana na falach Radia Paryż. Dziś Encyklopedia Gutenberg Online uznaje ją za jeden z najwybitniejszych utworów dramatycznych wydanych w dwuleciu 1931-1932, obok m.in. Miłości panieńskiej Marii Kuncewiczowej, Dzieci jego powrotu Zofii Nałkowskiej, Egipskiej pszenicy Marii Pawlikowskiej Jasnorzewskiej, Sprawy Dantona Stanisławy Przybyszewskiej, Pastorałki Leona Schillera; Fortepianu i Mostu Jerzego Szaniawskiego; czy Ecce Homo Ewy Szelburg–Zarembiny. Por.: [1]
Specjalnością Janiny Morawskiej stały się słuchowiska radiowe. Przed drugą wojną światową wielkim międzynarodowym sukcesem było także słuchowisko pt. Miasto Santa Cruz, jego fragmenty znalazły się także w audycji poświęconej 85-leciu Polskiego Radia (audycję wydano w 2011 roku).
W czasie drugiej wojny światowej autorka służyła w Armii Krajowej pod rozkazami płk. K. Osmeckiego. Jej bezpośrednim dowódcą był, wspominający ją w swoich pamiętnikach, Stanisław Jankowski "Agaton". Po wojnie, w latach 1945-1947 Morawska piastowała wspomniane już stanowisko kierownika literackiego, najpierw w teatrach miejskich w Warszawie, później, od 1952 roku, w Poznaniu.
Wątki poznańskie
Funkcja kierownika literackiego w najważniejszym poznańskim teatrze dla młodego widza, to początek artystycznych i literackich związków Janiny Morawskiej z Poznaniem. Autorka teatralnych adaptacji znana jest także jako publicystka, przez wiele lat pisała recenzje teatralne dla „Głosu Wielkopolskiego i „Gazety Poznańskiej”. W tych samych oraz w ogólnopolskich dziennikach i czasopismach pojawiały się też liczne recenzje jej przekładów i adaptacji. Morawska przekładała m.in. Karola Dickensa. O przedstawieniu Świerszcz za kominem (Cricket on the Hearth) w jej przekładzie i adaptacji, którego premiera odbyła się 22 grudnia 1947 w Teatrze Powszechnym w Warszawie pisała m.in. Wanda Melcer:
„Między Dickensem a Zapolską przetoczył się cały nieomal wiek dziewiętnasty ze swym feudalnym poczuciem honoru (którego nie najmniejszą część stanowił przymus małżeńskiej zazdrości) i wyolbrzymioną wrażliwością na fikcyjne często zniewagi. (...) W każdym razie (...) widowisko mimo skromnych środków bardzo było udane.” [Wanda Melcer, "Kobieta" nr 13, 1948]
W 1964 roku, wraz z Janiną Hartwig, Morawska pisze scenariusz do filmu animowanego opowiadającego legendę poznańskich koziołków. Ten barwny, trzydziestopięciominutowy film lalkowy ukazał się pt. Koziołki na wieży, a w 1965 roku został wystawiony w ramach Festiwalu Filmów dla Dzieci, gdzie otrzymał wyróżnienie Prezydium Rady Narodowej w Poznaniu. Dwa lata później, w 1966 roku, wraz z Leszkiem Prokopem, Janina Morawska napisała Gwiezdne Wagary, które wystawione zostały w Teatrze Telewizji. Zmarła w wieku 73 lat, 15 października 1970 roku w Poznaniu.
Hasło opracował: Maciej Duda